Przyczyny trądziku cz. 4: stan zapalny.

W serii na temat przyczyn trądziku omówiłam już kilka filarów, na których stoi ta choroba: było o bakteriach, było o nieprawidłowościach rogowacenia skóry, a o łojotoku napisałam tyle, że musiałam podzielić ten wpis na dwie części: jeden o przyczynach i leczeniu, drugi o diecie i kosmetykach.

Czy jednak wyczerwałam temat? Oczywiście, że nie. Jest jeszcze jeden istotny aspekt który musimy omówić: stan zapalny dziejący się w naszej skórze.

Aby ten wpis był dla wszystkich zrozumiały musimy przyswoić sobie pojęcie cytokin. O hormonach słyszałyście na pewno: to ważna grupa substancji chemicznych produkowanych przez nasze gruczoły i służące do przekazywania licznych sygnałów między oddalonymi od siebie narządami. Hormony najczęściej mają bardzo szerokie i różnorodne działanie, a ich stężenie we krwi jest na tyle duże że większość z nich można rutynowo zmierzyć w próbce krwi.

Cytokiny są do hormonów bardzo, ale to bardzo podobne: na tyle, że takiej twardej definicji oddzielającej jedne od drugich w zasadzie wciąż jeszcze nie ma. Na pewno są produkowane przez białe krwinki, czyli leukocyty – to raz. Dwa: najogólniej można powiedzieć, że cytokiny działają zdecydowanie bardziej lokalnie od hormonów i między innymi z tego powodu we krwi obwodowej nie osiągają sensownych stężeń umożliwiających ich miarodajne pomiary.

Niezależnie od tego kim jesteśmy i co robimy, poziomy najróżniejszych cytokin w naszych organizmach wzrastają i spadają, bo na tym opiera się choćby działanie naszego układu odpornościowego czy produkcja krwinek w szpiku kostnym. Ale są oczywiście sytuacje, które w tę delikatną równowagę ingerują: zwykłe zranienie czy infekcja powodują długi łańcuch wydarzeń, którego efektem ma być powrót do równowagi.

Zielone kropki to właśnie cytokiny!

Aby z pojedynczego impulsu mogła rozwinąć się cała kaskada reakcji, która w odpowiednim momencie się zakończy muszą istnieć dwa podstawowe rodzaje cytokin: cytokiny prozapalne oraz antyzapalne.

Myślę, że dla wielu z nas intuicyjnie „cytokiny prozapalne” kojarzą się pejoratywnie, w końcu zapalenie czegoś jest główną przyczyną wizyt pacjentów w przychodni. W różnych mniej lub bardziej zgodnych z nauką miejscach proponuje się leczenie chorób dietą antyzapalną. Łatwo więc przylepić cytokinom prozapalnym etykietkę tych złych. Nic bardziej mylnego!

Stan zapalny, a więc i cytokiny prozapalne są kluczowym dla naszego istnienia mechanizmem radzenia sobie z uszkadzającymi nasz organizm czynnikami zewnętrznymi. Oczywiście, objawy toczącego się stanu zapalnego jak gorączka są średnio przyjemne. Oczywiście, jak każdy element budowy ludzkiego ciała układ odpornościowy ma swoje defekty: istnieją zarówno choroby, których istotą jest nadmierny odczyn zapalny, jak i choroby wynikające z reakcji skierowanej przeciwko naszemu własnemu organizmowi. I cytokiny prozapalne jak najbardziej biorą w nich udział. Ale to dalej nie sprawia, że są one mniej potrzebne czy zgoła złe.

Czemu w takim razie omawiam je w kontekście choroby, w tym przypadku trądziku? Bo zdecydowanie mają udział w etiologii tej choroby. I chociaż chyba żaden autor nie ustalił jeszcze który filar trądziku jest pierwszym kamyczkiem strącającym lawinę (o ile w ogóle taki kamyczek istnieje), to chyba zdecydowana większość z nich jest zgodna, że nie jest to biorący się znikąd stan zapalny. To Propionibacterium acnes wywołuje szereg reakcji zapalnych zarówno immunologicznych, jak i nieimmunologicznych [1].

Oczywiście moglibyśmy wejść w takie totalne szczegóły, że P. acnes stymulują produkcję cytokin prozapalnych, w szczególności interleukin 1 i 6 za pośrednictwem receptorów TLR-4 i CD 14 [2], tylko w sumie po co? Najważniejsze jest dla nas zupełnie coś innego: to, że cytokiny prozapalne powodują między innymi napływ białych krwinek w miejsce toczącego się stanu zapalnego. Te z kolei krwinki zrobią to, co potrafią najlepiej: wezwą jeszcze więcej białych krwinek, a wszystkie razem zrobią z naszej grudki wypełnioną ropą krostkę. My z kolei wyciśniemy ją i...

STOP! Ani kroku dalej! Żadnego wyciskania!

Zacznijmy od rzeczy podstawowej: myślę, że dla zdecydowanej większości z nas delikatnie zamaskowana makijażem krostka wygląda o niebo lepiej niż zmasakrowany paluchami strup z centymetrowym marginesem nacieku zapalnego wokół.

Ale poza estetyką jest kilka zdrowotnych powodów, dla których chciałabym abyśmy unikały wyciskania. Pierwszy jest taki, że sam ucisk (a co dopiero przerwanie ciągłości skóry) powoduje lokalny wzrost stężenia cytokin prozapalnych i nawet gdyby udało nam się daną zmianę wycisnąć „na czysto” to bardzo prawdopodobne jest, że stan zapalny rozwinie się i tak.

Drugą sprawą jest to, że wyciskając krostki wciskamy część treści ropnej w głąb tkanek. Nie tylko w zasadzie gwarantuje nam to rozprzestrzenianie się stanu zapalnego, ale może nawet... doprowadzić do zgonu. Czy słyszałyście kiedyś o trójkącie śmierci? Wbrew dramatycznej nazwie, jest to zjawisko w pełni uzasadnione medycznie: ta okolica ma nietypowe unaczynienie mające połączenie z zatokami żylnymi w głębi mózgu. A jeśli infekcja przeniesie się właśnie tam, rezultatem może być zakrzepica naczyń i szybka śmierć właśnie. Oczywiście, zdecydowanie częściej dotyczy to poważnych infekcji jak ropnie czy czyraki, ale dla mnie w ogóle nie usprawiedliwia to wyciskania.

Czasem słyszę, że ktoś owszem, wyciska, ale tylko te „dojrzałe” zmiany, które bywają wręcz bolesne i aż proszą się żeby coś z nimi zrobić. Pytam wtedy: „i co, faktycznie w stu procentach przypadków pękają one przy lekkim tylko ucisku?” I myślę, że wiecie aż za dobrze jaka jest wtedy odpowiedź. Zresztą, po zalewie cudownych wiadomości od Was po moim wpisie na temat zaskórników na nosie mam pełną świadomość, że jesteśmy bardzo słabe w ocenianiu tego, co nadaje się do wyciskania, a co nie. Nie bierzmy tego osobiście: skoro nikt nie uczy tego w szkole, to skąd mielibyśmy to wiedzieć? Ale teraz już wiecie. Więc proszę, błagam, zaklinam: nie wyciskajcie.

Co jeszcze nasila stan zapalny w trądziku?

Wymieniłam na razie kwestie, na które większego wpływu nie mamy (jak P. acnes) oraz uszkodzenia mechaniczne (jak wyciskanie). Kolejną rzeczą, na szczęście dosyć rzadką, są leki: niektóre z nich wydzielane są z organizmu między innymi drogą gruczołów łojowych i mogą powodować ich drażnienie [3]. Te leki to między innymi witamina B12 (obowiązkowa suplementacja u wegan!), jod czy barbiturany [4].

Często mówi się o tym, że w trądziku szkodzi albo czekolada, albo ogólnie słodycze, albo jeszcze ogólniej: produkty o wysokim indeksie glikemicznym (IG). Na pewno nie jest tak, że czekolada to samo zło: mnóstwo osób ją je i nie ma trądziku, a wiele osób dotkniętych tą chorobą odmawia sobie czekolady i... dalej trądzik ma. Więc nie jest to takie zerojedynkowe.

Co jednak wiemy na pewno, to że zjedzenie produktu o wysokim IG powoduje nie tylko szybki wzrost poziomu cukru we krwi (a co za tym idzie – duży wystrzał insuliny mający go obniżyć), ale i solidny wzrost markerów stanu zapalnego właśnie [5]. Czy to jest jednoznaczne z tym, że jak zjemy białą bułkę albo lody to nas wysypie? Czasem (bardzo rzadko) tak, ale najczęściej ta ewentualna korelacja nie jest wcale tak oczywista. Tym niemniej produkty oparte o cukry proste, podobnie jak papierosy czy zwykły stres emocjalny bez wątpienia należą do czynników nasilających stan zapalny w trądziku [6].

Jak walczyć ze stanem zapalnym skóry?

Ponieważ w pewnym sensie stan zapalny jest wtórny do trzech innych rodzajów zaburzeń, podstawą będzie wprowadzenie w życie wszystkiego, o czym pisałam wcześniej w poniższych tekstach:

Rola bakterii w trądziku

Łojotok a trądzik: przyczyny, leczenie, przeciwłojotokowa dieta i kosmetyki

Nieprawidłowe rogowacenie jako przyczyna trądziku

Piszę w nich szczegółowo na temat diety (i ewentualnej suplementacji), higieny, składników w kosmetykach, metodach radzenia sobie ze stresem... więc jeśli mamy determinację, to plan działania pisze się sam. Ale pomówmy też o sposobach wycelowanych w stan zapalny konkretnie.

Kto zgadł, że to krwawnik? ♡

Składniki przeciwzapalne w kosmetykach

O dziwo, czasem warto tutaj przyjrzeć się bardziej ofercie skierowanej do wrażliwców/atopików, przykładowo w temacie oczyszczania czy tonizowania. Wyjątkowo dużo ma nam tutaj do zaoferowania naturalna pielęgnacja, bo zioła łagodzące podrażnienia to najczęściej tanie, powszechnie dostępne surowce: w przeciwieństwie do przeciwzapalnych peptydów chociażby. Poniższe zestawienie to oczywiście tylko skrót, ale mam nadzieję, że przydatny!

Zioła najbardziej znane z działania przeciwzapalnego: żywokost, krwawnik, lipa, ślaz i prawoślaz, malwa

Peptydy przeciwzapalne: Copper tripeptide complex (= Copper tripeptide-1 = GHK-Cu = Iamin), Heat shock protein (70) (= Hsp70, a.k.a Artemia extract, wyciąg z larw solowca), Palmitoyl tetrapeptide-7 (= Palmitoyl tetrapeptide-3)

Składniki łagodzące podrażnienia: pantenol, alantoina, witamina E, kwasy PHA i inne składniki przeciwzapalne 

W aptece: nadtlenek benzoilu, ichtiol [7], antybiotyki/retinoidy (nie na własną rękę!!!)

Dieta przeciwzapalna

Pojęcie to widzę niestety najczęściej na różnej maści blogach poświęconych samoleczeniu. Tam nie tylko diecie przeciwzapalnej przypisuje się wyssane z palca rezultaty (z leczeniem raka albo choroby Hashimoto na czele), ale i najczęściej do prawdziwych założeń dopisuje się długą listę dodatkowych.

W czym tkwi problem? Ustalenie, czy dany produkt działa pro- czy antyzapalnie jest bardzo trudne. Zaprojektujmy w myślach eksperyment mający to wykazać: bierzemy dużą grupę ludzi, a połowie z nich na kilka miesięcy narzucamy ścisły jadłospis. Następnie próbujemy zmierzyć nasilenie ich stanu zapalnego (na początku tekstu wspominałam jak trudne to jest!), a w międzyczasie próbujemy kontrolować wszystkie inne mogące nasilać go czynniki. Do tego trzeba zrobić to w tak sprytny sposób, by nikt z tych ludzi ani z badających ich naukowców nie wiedział kto odżywia się pro- czy antyzapalnie. Ogólnie trudności można by piętrzyć i piętrzyć.

Nic dziwnego, że prac na temat pro- czy antyzapalnego działania różnych produktów spożywczych są TYSIĄCE, tylko że praktycznie wszystkie o słabej mocy: jeśli cynamon, kardamon, szafran czy imbir przyjmowało dwustu badanych, to nie mamy żadnej gwarancji że te same wyniki uzyskalibyśmy w skali całej populacji.

Jeśli chcecie poczytać na temat antyzapalnej diety z solidnego źródła, zajrzyjcie na Medycynę Praktyczną. Z góry uprzedzam: nic rewolucyjnego tam nie znajdziecie, bo zaproponowane tam rady to w sumie po prostu zasady racjonalnego żywienia. Więc można powiedzieć, że dietą antyzapalną jest po prostu zdrowa dieta: nie żadne bezglutenowe czy detoksyfikujące szamanizmy sprzedawane nam nierzadko przez trenerów personalnych i inne osoby niemające wykształcenia w tym kierunku.

***

Jeśli tekst się spodobał, koniecznie daj znać na Facebooku (klik!), a jeśli masz jakiekolwiek pytania dotyczące artykułu i nie tylko - komentarze są Wasze! ♡

Buziaki,

Ania